Osmanlı Devleti’nin Toprak Sistemi

Osmanlı Devleti’nin toprak sistemi genel başlıklar halinde,

• Miri toprak
• Mülk toprak
• Vakıf (Mevkuf) toprak

olarak üçe ayrılmaktadır. Miri toprak çeşitleri altında birden fazla alt başlık bulundurduğu için öncelikle mülk toprak ve vakıf toprak başlıklarını inceleyip sonra miri toprak çeşitlerini açıklayalım

Mülk Toprak

Mülk topraklar, adından da anlaşılacağı üzere, mülkiyetinin şahıslara ait olduğu topraklardır. Miras bırakılabildiği gibi alım-satım işlemi yapmak da serbesttir. Öşri arazi ve haraci arazi olmak üzere iki alt başlığı bulunmaktadır.

• Öşri arazi: Fethedilen bölgelerde müslümanlara ait olan topraklardır.
• Haraci arazi: Fethedilen bölgelerde gayrimüslimlere ait topraklardır. Bu toprağın sahibi devlete Harac-ı Muhaseme (üretim vergisi) ve Harac-ı Muvazzafa (arazi vergisi) vermek zorundadır.

Vakıf (Mevkuf) Toprak

Gelirleri dini, sosyal, eğitim ve hayır işleri için kullanılan topraklara vakıf toprakları denmektedir. Satılması yasak olduğu gibi miras da bırakılamaz.

Miri Toprak

Miri topraklar, mülkiyetinin devlete ait olduğu topraklardır. Alınıp satılması yasaktır. Bu topraklar Osmanlı’da özel mülkiyetin ve feodalitenin oluşmasını engellemiştir. Miri toprak çeşitleri şu şekilde sıralanabilir:

• Ocaklık: Gelirlerinin kale muhafızlarına ve tersane giderlerine ayrıldığı topraklardır. Savunma amaçlı kullanılırlar.
• Yurtluk: Gelirleri sınır boylarındaki askerlere ayrılan topraklardır. Savunma amaçlı kullanılırlar.
• Paşmaklık: Gelirleri padişahın eşlerine ve kızlarına ayrılan topraklardır.
• Arpalık: Üst düzey devlet görevlilerine emeklilik dönemlerinde geçinebilsinler diye ayrılan topraklardır.
• Malikane: Devlet için üstün hizmette bulunan kişilere ayrılan topraklardır.Miras bırakılabilirler.
• Mukataa: Gelirleri doğrudan devlet hazinesi ayrılan topraklardır. İltizam sistemi bu topraklarda uygulanır.
• Metruk: Otlak ve meralardan oluşan halkın ortak kullanımına açık topraklardır.
• Mevat: Verimsiz topraklardır.
• Havas-ı Hümayun: Hükümdara aittir. Gelirleri hazineye aktarılır.
• Dirlik: Devlet memurlarının ve askerlerin maaşlarının ödemesi bu toprakların gelirleriyle yapılır. Üçe ayrılır.
  • Has: Yıllık gelirleri 100 bin akçeden fazla olan arazilerdir. Üst düzey devlet görevlilerine verilirler.
  • Zeamet: Yıllık gelirleri 20-100 bin arasında değişen arazilerdir.
  • Tımar: Yıllık gelirleri 20 binden az olan arazilerdir. Sipahilere verilirler. Tımar da üçe ayrılır.
    • Eşkinci tımarı: Savaşlarda yararlılık gösteren askerlere verilir.
    • Mustahfız tımarı: İmamlara, hatiplere vb. verilen tımardır.
    • Hizmet tımarı: Saray görevlilerine verilen tımardır.

Miri toprakların, Osmanlı Devleti’nin toprak sistemi içerisindeki yeri ayrıdır. Çünkü Bu topraklar ile ücretsiz ve kalabalık bir ordu oluşturulabilmektedir.